Kerkük’te 2020 yılının Nisan ayında yapılacak yerel seçimler için herkes teyakkuza geçmiş durumda. Irak’ın en büyük petrol gelirinin olduğu ve paylaşılamayan Kerkük, gerek Bölgesel Kürt Yönetimi gerek Merkezi Hükümet tarafından sahiplenen asıl sahibi olan Türkmenlerin ise neredeyse azınlık konumunda gösterildiği bir şehir haline geldi. 

2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin sözde demokrasi getirerek başlattığı yeni dönemde Iraklılar için kanlı, ölümlü ve bir anlamda perişanlıkla geçti. Saddam döneminde yaşanan diktatörlük rejiminden ve 2003 sonrası onlarca diktatörün ortaya çıkmasıyla iki dönemin birbirinden ayırt edilmesini neredeyse imkânsız kıldı. Ana ögemiz olan Kerkük’te ise ne yazık ki sonradan dışarıdan gelen göç ve bu göçlerin gerek Bölgesel Yönetim gerekse DEAŞ sonrası Merkezi Hükümet tarafından desteklenmesi sonucu nüfusun önemli bölümünü oluşturan Türkmenleri zor durumda bıraktı. Yıllardır bir türlü çözülemeyen seçmen kayıtları, nüfus sayımı ve beraberinde yapılan seçimler ülkede demografik yapıyı değiştirmekle birlikte Türkmenleri en güçlü oldukları bölgelerde dahi psikolojik olarak azınlık konumuna düşürmeye başladı. Bu aşamada Kerkük’te yapılacak yerel seçimler yine ciddi önem arz etmektedir. 

2020 Nisan ayında Kerkük’te yapılacak yerel seçimleri biraz detaylandırırsak; 14 kişiden oluşan Belediye Meclisi’nde koltuk dağılımı 12+1+1 şeklinde oluyor. 1 kişilik kontenjan azınlık olarak Hristiyanların; diğer 1 kişilik kontenjan ise en yüksek oyu alan gruba/ittifaka veya partiye veriliyor. Geriye kalan 12 adet koltuk ise sözde ‘’seçim sonucu’’ ile belirleniyor. 1 Nisan 2020 tarihinde, yasaya göre Kerkük’te yerel seçim yapılacaktır. Kerkük’ün toplam seçmen sayısı bir milyon 15 bin seçmen olduğu ifade ediliyor. Yine yasaya göre, seçim, 1,9 Sainte Lague kuralı ile yapılacaktır. Yani kabaca bir hesap ile, seçime katılım oranına göre bir sandalye kazanmak için 30-35 bin oy gerekiyor. Yani, katılım oranı %80 ise, seçime katılan listelerin toplam aldığı oy baz alınarak her adayın kazanması için 30 bin kusur oy gerekir. Oran %80’den fazla ise, bir sandalye kazanmak için 30 bin küsür oydan daha fazlası gerekiyor. 

(Nisbi temsil sistemleri, en yüksek ortalama (bölen) ve en büyük bakiye (kota) sistemleri olarak iki alt-tipe ayrılabilir. Halen uygulanmakta olan en yüksek ortalama sistemleri, d'Hondt ve değiştirilmiş SainteLague sistemleridir. D'Hondt sisteminde partilerin aldıkları oylar, 1, 2, 3, 4 vd. ile bölünür ve bulunan rakamlar, parti ayrımı gözetmeksizin büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri, bu rakamların büyüklük sırasına göre tahsis edilir. Orijinal ya da saf Sainte-Lague sisteminde ise, partilerin aldıkları oylar, 1, 3, 5, 7 vd. gibi tek rakamlara bölünür ve milletvekillerinin tahsisi aynı şekilde yapılır. Ancak Sainte-Lague formülünün uygulandığı durumlarda ilk bölen, 1 değil 1.4 olarak kabul edilmiş ve böylece küçük partilerin temsil edilme şansı biraz azaltılmıştır. Buna rağmen, d'Hondt sisteminin sürekli olarak büyük partileri kayırdığı, Sainte-Lague formülünün ise daha orantılı sonuçlar verdiği bilinmektedir.  

Kerkük bağlamında önceki parlamento seçimlerinde Türkmenlerin aldığı en fazla oy sayısını göz önünde tutarsak, 2005 yılında yapılan Irak Parlamento seçiminde, Sadettin Ergeç önderliğindeki Irak Türkmen Cephesi Listesi 92 bin oy aldı. Bu seçimden sonra tüm parlamento seçimlerinde Türkmenlerin oyları belirgin bir şekilde Kerkük bağlamında düşüşe geçti. 2005’te Amerikalı yetkililerin denetiminde yapılan atamalarla oluşturulan meclis günümüze kadar seçimsiz bir şekilde işlevini sürdürmüştür. 2017 yılında Kürt Bölgesel Yönetimi tarafından yapılan illegal referandum sonrası tepki amacıyla Kürt üyeler meclisi boykot edince meclis çalışmamış ve günümüze kadar kapalı kalmıştır.

Türkmenler her seçimde olduğu gibi bu seçimde de yine bir başarı elde etme peşinde olsalar da yine zorlu bir seçim süreci olacağı şimdiden belli. Kerkük’ün finans kaynağı olması, önemli bir tarihsel, sosyal ve coğrafi değerlere sahip bir şehir olması açısından birçok öge Kerkük’ü vazgeçilmez kılıyor. 

Türkmenlerin yaşadığı en büyük problemin bir nedeni de aslında bu vazgeçilmezliğin getirdiği hamaset ve hamasetin verdiği bir sahiplik ile rahatlık… Türkmenler Kerkük’ün Türk varlığı olduğunu dile getirirken maalesef bunun zamanla demografik oyunlar ve küresel güçlerin müdahaleleriyle değişeceğini düşünemediler. Ayrıca insanların her parlamento seçiminde yaşadığı hayal kırıklıkları ve partiler arası anlaşmazlık bu hayal kırıklığının yanı sıra bir soğumayı (Türkmen siyasetine karşı bir ilgisizlik) da beraberinde getirmektedir. Toplumun davaya olan inancı devam etse de temsiliyet sahibi kişiler veya oy verdikleri kişiler arasındaki kırgınlık ve anlaşmazlıklar toplumu da bir nevi siyasetten uzak bir konuma getirdi.

Irak’ta Yerel seçimler yaklaşırken Türkmen Siyasetçiler, partiler ve önde gelen kişiler hızlıca ve toplumda karşılık bulabilecek kişilerin olduğu herkesi kapsayan bir listeyi hazırlayarak seçim çalışmalarına acilen başlamalıdırlar. Toplumla kucaklaşma ve milli duyguların pekiştirilmesi seçimlere kısa zaman kala acilen yapılması gereken konuların başında geliyor. 

Yine de adaylar belirlendikten sonra toplum nezdinde oluşacak tepkiler seçim sonuçlarını bir nebze daha şeffaf okumamıza imkân sağlayacaktır. 

Mümin Bahlol