Bugun...


Elnur PAŞA

facebook-paylas
Azerbaycan-Türkiye kardeşliğini sonsuzluğa taşıyacak iki belgesel roman: Müftü 1918 ve Kardaş Kömeği
Tarih: 12-03-2025 12:30:00 Güncelleme: 12-03-2025 12:30:00


Gazeteci-Yazar Hayati Tek, son dört kitabını tarihi romanlara ayırmış: Namus, Nusret, Müftü 1918 ve Kardaş Kömeği. Son ikisi Azerbaycan-Türkiye kardeşliğini konu ediniyor. 2022’de yayımlanan “Müftü 1918”, Müftü Mustafa Vehbi Başkapan önderliğinde teşkilatlanan İspir halkının I. Dünya Savaşı’ndaki Rus işgali ve Ermeni mezalimine karşı direnişini konu ediniyor. Yerel bir mücadelenin hikâyesini okuyacaklarını düşünenler, ilerleyen sayfalarda Azerbaycan’dan Erzurum’a uzanan kardeşlik elinin muhteşem sahneleriyle karşılaşıyorlar. Eli silah tutan elli yaşın altındaki bütün erkekleri Bakü ve Sibirya’ya sürgün edilen, açlık ve donma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan ilçe halkının yardımına koşan Azerbaycanlıların gayretleri iki halk arasındaki kardeşlik bağlarının kadim köklerine vurgu yapıyor. Ekim Devrimi sonrasında savaştan çekilen Rusya’nın bölgeyi terk etmesi üzerine başlayan Ermeni mezalimine karşı direnen İspir halkının etrafında kenetlendiği Milli Şura’nın kurulmasında Azerbaycanlı genç aydınların üstlendikleri sorumluluk göz kamaştırıyor. Erzurum köylerini tek tek dolaşarak yüzlerce yetim çocuğa sahip çıkan Ruşen Bey Efendiyev’in gayretlerini okuyanlar gözyaşlarını tutmakta zorlanıyorlar. Kardaş Kömeği Komitesi Erzurum Sorumlusu Seyidov ve Azerbaycanlı genç aydın Hasan Bey’in şehit düşmeleri, Kazım Karabekir Paşa’nın Andranik yönetimindeki Ermenileri Erzurum’dan sürmesi, Azerbaycanlı şehitlerin gıyabında kılınan cenaze namazı sahneleriyle sona eren romanda, Nargin’e sürgün edilen Türklerin yaşadıkları trajediye de yer veriliyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 105’inci kuruluş yıldönümlerine ithaf edilen, 2023 yılında yayımlanan Kardaş Kömeği’nde ise; Müftü 1918 romanında dar bir ölçekte gördüğümüz kardeşlik yardımlarının Acara’dan Trabzon’a, Kars’tan Bitlis’e, Erzincan’dan İrevan’a kadar çok geniş bir coğrafyadaki bütün faaliyetleri ele alınıyor. Dr. Hüsrev Paşa Bey Sultanov liderliğinde teşkilatlanan, ilk şubesini Kars’a açan Kardaş Kömeği Komitesi’nin faaliyetleri etrafından gelişen olaylara yer verilen ikinci romanın heyecanlı olay örgüsü dört mecrada akıyor: Azerbaycan aydınlanması, Birinci Dünya Savaşı, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin kuruluş süreci ve Kafkas İslam Ordusu’nun, Rus-Ermeni-İngiliz ittifakının işgali altında bulunan Bakü’yü kurtarması... Yerelmiş gibi görünen olayların aslında küresel bir kapışmanın yansımaları olduğunu apaçık ortaya koyan romanda, 1918’daki Mart Kırgını sahneleri yürekleri dağlıyor. Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi’nin merkezi İsmailiye’deki faaliyetlerin detaylı bir şekilde aktarıldığı romanda, Azerbaycan millî burjuvazisiyle el ele veren Azerbaycan millî matbuatının ne büyük işler başardığına dikkat çekiliyor. Millî burjuvazinin desteğiyle üniversite tahsili alan bir neslin, Azerbaycan’ın kaderini nasıl etkilediğine vurgu yapılan romanın sayfalarında gezinenler, “Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, dünya tarihinde aydınlar ve gazeteciler tarafından kurulan ilk ve tek demokratik cumhuriyettir olmalı!” diye düşünmeden edemiyor. Rusya’nın sömürge siyaseti gereğince askerlik hizmetine alınmadıklarından millî ordularını 1918’de kurabilen, ilk subay ve astsubay kadrolarını Nuri Paşa’nın gayretleriyle yetiştiren Azerbaycan’ın kısa süre içerisinde dünyanın en ileri demokrasilerinden birini hayata geçirmesi emsalsiz bir başarı olarak tarihteki yerini alıyor. Hasan Bey Zerdabi’den Ali Merdan Topçubaşov’a, Hüseyinzade Ali Bey’den Ahmet Ağaoğlu’na, Neriman Nerimanov’dan Mehmet Emin Resulzade’ye, Feridun Bey Köçerli’den Naki Şeyhzamanlı’ya, Mir Said Sultan Galiyev’den Ahmed Cevad’a, Hacı Zeynalabidin Tağıyev’den Murtuza Muhtarov’a, Ağa Musa Nağıyev’den Mirza Esedullayev’e, Enver Paşa’da Nuri ve Halil Paşalara kadar Azerbaycan tarihinde iz bırakmış pek çok şahsiyetin yer aldığı kahraman kadrosu romana ayrı bir değer katıyor. Yazar Hayati Tek’in son düzenlemelerini yaptığını söylediği Tağıyev belgesel romanı yayımlandığında, Azerbaycan-Türkiye kardeşliğinin kadim köklerini ortaya koyan belgelerin derli toplu bir şekilde okuyucunun istifadesine sunulacağı anlaşılıyor. “Roman sanatının uçsuz bucaksız imkânlarını kullanmak varken, belgesel roman yazmak gibi zor ve sınırlayıcı bir işe niçin soyundunuz?” sorusunu yönettiğim Tek’in verdiği şu cevap hem yazarın niyetini ortaya koyuyor hem de tarih öğretme metodolojisine yeni bir soluk getiriyor: “Kardaş Kömeği ve son düzenlemelerini yaptığım Tağıyev belgesel romanları için binlerce sayfa belge inceledim. Sosyal medya çağında insanların, bilhassa gençlerin bunca sayfayı okuması mümkün görünmüyor. Ben de evladı hastalanan annelerin yöntemini uyguladım. Tarihi gerçekleri, meyve sularına katılan şifa şurupları gibi değerlendirdim, tarihin iyileştirici gücünden yararlandım. Aldığım tepkiler, maksadın hasıl olduğu yönünde.” Gazeteci-Yazar Hayati Tek’in, Hacı Zeynalabidin Tağıyev’in hayatından ve açtığı Kız Okulu’ndan esinlenerek kurduğu bir cümleyle yazımı noktalamak istiyorum. “Kadını aydın olan toplumlar pırlanta gibi parıldar.”


Bu yazı 763 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 36 30 1 5 91 31 95 +60
2 Fenerbahçe 36 26 4 6 90 39 84 +51
3 Samsunspor 36 19 10 7 55 41 64 +14
4 Beşiktaş 36 17 8 11 59 36 62 +23
5 Başakşehir FK 36 16 14 6 60 56 54 +4
6 Eyüpspor 36 15 13 8 52 47 53 +5
7 Trabzonspor 36 13 11 12 58 45 51 +13
8 Göztepe 36 13 12 11 59 50 50 +9
9 Çaykur Rizespor 36 15 17 4 52 58 49 -6
10 Kasımpaşa 36 11 11 14 62 63 47 -1
11 Konyaspor 36 13 16 7 45 50 46 -5
12 Alanyaspor 36 12 15 9 43 50 45 -7
13 Kayserispor 36 11 13 12 45 57 45 -12
14 Gaziantep FK 36 12 15 9 45 50 45 -5
15 Antalyaspor 36 12 16 8 37 62 44 -25
16 Bodrum FK 36 9 17 10 26 43 37 -17
17 Sivasspor 36 9 19 8 44 60 35 -16
18 Hatayspor 36 6 22 8 47 74 26 -27
19 Adana Demirspor 36 3 28 5 34 92 2 -58
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 38 21 8 9 68 41 72 +27
2 Gençlerbirliği 38 19 8 11 57 34 68 +23
3 Fatih Karagümrük 38 19 10 9 55 36 66 +19
4 İstanbulspor 38 20 14 4 67 38 64 +29
5 Bandırmaspor 38 17 8 13 52 45 64 +7
6 Erzurumspor FK 38 19 12 7 53 31 64 +22
7 Boluspor 38 17 11 10 66 40 61 +26
8 Iğdır FK 38 16 12 10 57 33 58 +24
9 Amed SK 38 14 9 15 43 35 57 +8
10 Çorum FK 38 14 12 12 49 45 54 +4
11 Ümraniyespor 38 14 13 11 48 42 53 +6
12 Esenler Erokspor 38 13 12 13 53 50 52 +3
13 Sakaryaspor 38 13 13 12 48 54 51 -6
14 Keçiörengücü 38 14 15 9 60 53 51 +7
15 Manisa FK 38 14 18 6 50 52 48 -2
16 Pendikspor 38 13 16 9 45 51 48 -6
17 MKE Ankaragücü 38 14 18 6 49 48 48 +1
18 Şanlıurfaspor 38 11 20 7 45 55 40 -10
19 Adanaspor 38 7 22 9 32 75 30 -43
20 Yeni Malatyaspor 38 0 38 0 14 153 21 -139
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 34 25 2 7 80 22 82 +58
2 Batman Petrolspor 34 26 6 2 64 24 80 +40
3 GMG Kastamonuspor 34 19 3 12 57 29 69 +28
4 Adana 01 Futbol Kulübü 34 19 7 8 62 30 65 +32
5 Altınordu 34 16 7 11 57 35 59 +22
6 Beykoz Anadolu 34 15 11 8 47 46 53 +1
7 İskenderunspor A.Ş. 34 13 10 11 49 38 50 +11
8 1461 Trabzon FK 34 13 13 8 44 37 47 +7
9 Fethiyespor 34 11 13 10 32 40 43 -8
10 24Erzincanspor 34 10 13 11 45 52 41 -7
11 Kırklarelispor 34 10 14 10 42 44 40 -2
12 Sincan Belediye Ankaraspor 34 10 15 9 44 40 39 +4
13 İnegölspor 34 10 13 11 42 51 38 -9
14 Kepezspor FAŞ 34 9 16 9 37 46 36 -9
15 Isparta 32 Spor 34 7 15 12 33 51 33 -18
16 Karaköprü Belediyespor 34 7 19 8 39 52 29 -13
17 Altay 34 10 20 4 33 64 25 -31
18 Hes İlaç Afyonspor 34 0 33 1 6 112 5 -106
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 30 21 2 7 64 17 70 +47
2 Karşıyaka 30 18 6 6 56 28 60 +28
3 Muş Spor Kulübü 30 16 4 10 48 24 58 +24
4 Belediye Kütahyaspor 30 17 6 7 57 37 58 +20
5 Düzcespor 30 16 6 8 40 27 56 +13
6 Silifke Belediye Spor 30 14 9 7 51 36 49 +15
7 Anadolu Üniversitesi 30 13 9 8 39 32 47 +7
8 Artvin Hopaspor 30 10 11 9 26 30 39 -4
9 Tokat Bld Plevnespor 30 7 13 10 27 32 31 -5
10 Kahramanmaraşspor 30 8 16 6 28 39 30 -11
11 Bulvarspor 30 7 14 9 35 58 30 -23
12 Kırşehir Futbol SK 30 7 15 8 26 48 29 -22
13 Bornova 1877 30 6 14 10 36 53 28 -17
14 23 Elazığ Futbol Kulübü 30 5 14 11 18 31 26 -13
15 Kuşadasıspor 30 7 20 3 25 51 24 -26
16 Ergene Velimeşe 30 6 19 5 17 50 23 -33
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 08/08/2025 Antalyaspor vs Kasımpaşa
 08/08/2025 Çaykur Rizespor vs Göztepe
 08/08/2025 Eyüpspor vs Konyaspor
 08/08/2025 Fatih Karagümrük vs Başakşehir FK
 08/08/2025 Fenerbahçe vs Alanyaspor
 08/08/2025 Gaziantep FK vs Galatasaray
 08/08/2025 Kayserispor vs Beşiktaş
 08/08/2025 Samsunspor vs Gençlerbirliği
 08/08/2025 Trabzonspor vs Kocaelispor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 10/08/2025 Bandırmaspor vs Sakaryaspor
 10/08/2025 Bodrum FK vs Pendikspor
 10/08/2025 Boluspor vs Van Spor FK
 10/08/2025 Çorum FK vs Amed SK
 10/08/2025 Erzurumspor FK vs Sivasspor
 10/08/2025 Esenler Erokspor vs Adana Demirspor
 10/08/2025 Hatayspor vs Keçiörengücü
 10/08/2025 Iğdır FK vs Sarıyer
 10/08/2025 İstanbulspor vs Serik Belediyespor
 10/08/2025 Ümraniyespor vs Manisa FK
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 24/08/2025 Altınordu vs Erbaaspor
 24/08/2025 Batman Petrolspor vs İnegölspor
 24/08/2025 Beyoğlu Yeniçarşıspor vs İskenderunspor A.Ş.
 24/08/2025 Elazığspor vs Adana 01 Futbol Kulübü
 24/08/2025 GMG Kastamonuspor vs Sincan Belediye Ankaraspor
 24/08/2025 Karacabey Belediye Spor vs Kepezspor FAŞ
 24/08/2025 Karaman Futbol Kulübü vs Bucaspor 1928
 24/08/2025 MKE Ankaragücü vs 24Erzincanspor
 24/08/2025 Şanlıurfaspor vs Beykoz Anadolu
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 07/09/2025 Beykoz İshaklıspor vs Yeşil Yalova FK
 07/09/2025 Çorluspor 1947 vs Bulvarspor
 07/09/2025 Etimesgut Spor vs Silivrispor
 07/09/2025 Galata vs Edirnespor
 07/09/2025 İnegöl Kafkas GK vs Çankaya SK
 07/09/2025 İnkılap FSK vs K.Çekmece Sinopspor
 07/09/2025 Polatlı 1926 Spor vs Bursa Nilüfer FK
 07/09/2025 1923 M.K.Paşaspor vs Fethiye İdman Yurdu
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Terörsüz Türkiye Hedefi Doğrultusu Yürütülen Süreci Doğru Buluyor musunuz?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
YUKARI